δρόμος

ο (AM δρόμος)

1. (για έμψυχα) τρέξιμο, τρεχάλα

2. (για ουράνια σώματα ή σύννεφα) κίνηση, περιφορά, τροχιά

3. η ταχύτητα με την οποία διανύεται ένα διάστημα («ο δρόμος τού πλοίου μετριέται με δρομόμετρο»)

4. η απόσταση που μπορεί κανείς να διατρέξει σε μια χρονική μονάδα (ημέρα, ώρα) («το χωριό από την πόλη απέχει δύο μέρες δρόμο»)

5. γυμναστικό αγώνισμα ταχύτητας και αντοχής («μαραθώνιος δρόμος»)

6. διαδρομή ή γύρος του σταδίου («το άλογο έφερε πέντε δρόμους νερό»)

7. άνοιγμα που χρησιμεύει για τη συγκοινωνία ανάμεσα σε δύο σημεία («ο δρόμος προς το χωριό είναι χαλασμένος»)

νεοελλ.

1. (γενικά) πορεία

2. δίοδος, διέξοδος («ανοίγω δρόμο»)

3. φρ. α) «ο ύστερος δρόμος» — κηδεία

β) «παίρνω τους δρόμους» — περιπλανιέμαι στους δρόμους

γ) «δρόμο παίρνει, δρόμο αφήνει»

(σε παραμύθια) περπατά συνέχεια

δ) «παίρνω δρόμο» — φεύγω τρέχοντας, τό βάζω στα πόδια

ε) «πήρε δρόμο η γλώσσα του» — μιλά ασταμάτητα

στ) «το παιδί πήρε τον δρόμο του» — έστρωσε, τακτοποιήθηκε

ζ) «ανοίγω δρόμο» — επιχειρώ κάτι πρώτος και με ακολουθούν κι άλλοι

η) «τού 'δωσα δρόμο», τόν έδιωξα

θ) «κόβω δρόμο» — διανύω αρκετό διάστημα, τρέχω γρήγορα, συντομεύω την απόσταση

ι) «γυρίζει στους δρόμους» — αλητεύει

ια) «πήρε τον κακό δρόμο» — ζει ζωή διεφθαρμένη

ιβ) «άφησε τα παιδιά του στον δρόμο» — τά εγκατέλειψε ανυπεράσπιστα

ιγ) «τραβώ τον δρόμο μου» — προχωρώ σταθερά στον σκοπό μου

ιδ) «δρόμο!» — φύγε αμέσως

ιε) «γυναίκα τού δρόμου» — ελευθερίων ηθών

ιστ) «παιδί τού δρόμου» — αλήτης

ιζ) «δίνω δρόμο σε κάτι» — επιταχύνω

ιη) «δρόμος τής Παναγιάς» — ο Γαλαξίας

ιθ) «δρόμος μετ' εμποδίων» — είδος αγωνίσματος (και μτφ.) επιδίωξη που συναντά εμπόδια

κ) «αν έχασες τον δρόμο σου ή ρώτα ή κάνε πίσω» — αν αποτύχεις σε κάτι ή ζήτα τη συμβουλή κάποιου ή παράτησε το

αρχ.

1. (γενικά για λόγο) γρήγορη απαγγελία

2. φρ. «δρόμῳ διαβάντες τὸν Ἀσωπόν» — βιαστικά

3. δημόσιος περίπατος, τόπος όπου περιπατούν, στοά

6. (στην Αίγυπτο) λιθόστρωτη αυλή στολισμένη με Σφίγγες μπροστά από την είσοδο τού ναού

7. η ορχήστρα τού διονυσιακού θεάτρου στους Ταραντίνους

8. φρ. «ἔξω, ἐκτὸς δρόμου φέρεσθαι» — παρεκτρέπομαι, πλανιέμαι έξω από τον δρόμο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Για την ετυμολ. τής λ. βλ. λ. διδράσκω. Η λ. δρόμος εμφανίζει μεγάλη παραγωγική δύναμη και απαντά ως α' συνθετικό με τη μορφή δρομο- (πρβλ. δρομοκόπος, δρομολόγιο) και ως β' συνθετικό με τη μορφή -δρομος (πρβλ. διάδρομος, ιππόδρομος, περίδρομος)].